اثر پیش‌ تیمار بذر با اسید سالیسیلیک بر جوانه‌زنی چهار توده بومی شنبلیله(Trigonella foenum-graecum L) در شرایط تنش شوری

سابقه و هدف: شوری یک عامل محیطی است که تمام مراحل رشد و نمو گیاه از جوانه‌زنی تا تولید میوه و دانه را کم و بیش تحت تأثیر قرار می‌دهد. جوانه‌زنی، یکی از بحرانی‌ترین مراحل رشد گیاه در شرایط تنش شوری می‌باشد. در این شرایط، پیش‌تیمار بذر یکی از روش‌های بهبود جوانه‌زنی و رشد آن در شرایط تنش محیطی می‌باشد. تیمار بذر روشی است که به واسطه آن بذرها پیش از قرار گرفتن در بستر خود و مواجهه با شرایط اکولوژیکی محیط، از نظر فیزیولوژیک و بیوشیمیایی آمادگی جوانه‌زنی پیدا می‌‌کنند. این آزمایش به منظور بررسی اثر پیش‌تیمار بذر چهار توده بومی شنبلیله با سالیسیلیک اسید بر برخی شاخص‌های جوانه‌زنی، گیاه شنبلیله و شناسایی متحمل‌ترین توده به شوری انجام شد. مواد و روش‌ها: این تحقیق در سال 1392 در آزمایشگاه ویژه‌ دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در ظروف پتری شیشه‌ای انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل چهار سطح شوری (در چهار غلظت صفر، 60، 120 و 180 میلی‌مولار) کلرید سدیم و سالیسیلیک اسید (در دو غلظت صفر و یک میلی‌مولار) بودند. در این آزمایش اثر پیش‌ تیمار بذر با سالیسیلیک اسید بر جوانه‌زنی چهار توده بومی شنبلیله در شرایط تنش شوری مورد بررسی قرار گرفت. صفات اندازه‌گیری شامل درصد جوانه‌زنی، سرعت جوانه‌زنی، طول ریشه‌چه، طول ساقه‌چه، وزن خشک ریشه‌چه، وزن خشک ساقه‌چه، وزن خشک گیاهچه و نسبت وزن خشک ریشه‌چه به ساقه‌چه بودند. یافته‌ها: نتایج نشان داد که اثر توده، سالیسیلیک اسید و شوری بر صفات اندازه‌گیری شده در سطح یک درصد معنی‌دار بود. اثر متقابل توده و سالیسیلیک اسید به جزء طول ساقه‌چه و اثر متقابل توده × شوری و شوری × ‌ سالیسیلیک اسید ‌به جز نسبت وزن ریشه‌چه به ساقه-چه بر بقیه صفات اندازه‌گیری شده معنی‌دار بود. ولی اثرات متقابل توده × سالیسیلیک اسید × شوری بر هیچ یک از صفات مورد مطالعه معنی‌دار نبود. با افزایش تنش شوری، کلیه صفات مورد مطالعه کاهش معنی‌داری نشان داد. در شرایط عدم وجود تنش شوری، کاربرد سالیسیلیک اسید تأثیر معنی‌داری بر افزایش صفات مورد بررسی نداشت ولی در تیمارهای تحت تنش شوری تأثیر مثبت بر جوانه‌زنی داشت و سبب افزایش جوانه‌زنی گردید. به طور کلی، در بین چهار توده شنبلیله مورد مطالعه، توده‌های اصفهان و آمل تحمل نسبتاً بیشتری به شوری در شرایط پیش تیمار و عدم پیش تیمار با سالیسیلیک اسید در بیشتر صفات اندازه‌گیری شده نشان دادند. نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج بدست آمده اثر تمامی تیمارها بر صفات مورد مطالعه معنی‌دار بود در حالی که اثر متقابل توده و سالیسیلیک اسید بر طول ساقه‌چه، اثر متقابل توده و شوری و نیز شوری و سالیسیلیک اسید بر نسبت وزن ریشه‌چه به ساقه‌چه و اثر متقابل سه گانه سالیسیلیک اسید، شوری و توده در صفات اندازه‌گیری شده از نظر آماری معنی‌دار نبودند. توده‌های بومی اصفهان و آمل در بیشتر مراحل رشد تحمل بیشتری نسبت به توده‌های همدان و یاسوج نشان دادند. بر اساس نتایج پژوهش حاضر، به نظر می‌رسد بتوان از این دو توده به عنوان توده‌های حاوی ژن‌های متحمل به شوری برای اصلاح توده‌هایی با پتانسیل عملکرد زیاد استفاده کرد.